16 жастағы мектеп оқушысы Нұртөре Арынұрұлы елорданың Есіл өзенін тазартқысы келеді және сол үшін ғылыми жоба әзірлеген. Әлеуметтік желілерде астаналықтар жобаны қолдады, ал жас ғалым келіссөз жүргізу үшін Нұр-Сұлтан әкімдігіне шақырылған, – деп хабарлайды Tengrinews.kz порталы
Нұртөре бұл туралы осыдан екі жыл бұрын АҚШ-қа барған кезде ойланғанын айтты. Бірақ ол жобаны құруды биыл мамырда бастаған.
«Жазда шомылатын жер іздедік, бірақ Есілден орын таба алмадық, өйткені өзен өте лас және шомылатын орын жоқ, ал қалалық жағажай адамға толы және бос орын аз. Мен бұл мәселені шешкім келді. Ата-анам мені қолдады. Сөйтіп, қабыршақтарды іздей бастадым. Достарыма да жобаның маңызын түсіндірдім, олар да қолдады», – деп бөлісті оқушы.
Нұртөре зерттеулер жүргізіп, табиғи сүзгі қызметін атқаратын қос сүзекті ұлулар Есіл өзенін мекендейтінін білген. Бірақ олардың саны өте аз және өзен қатты ластанған.
«Қыста мидия өлмейді. Олар орта есеппен 10-16 жыл өмір сүреді және инкубаторға қарағанда баяу болса да, өздігінен көбейеді.
Оларды өсіріп, Есіл өзеніне жібере салу пайдасыз, өйткені өзен ластанған. Оны тазарту үшін бірнеше мың ұлуды үнемі жіберіп отыру қажет болады. Біраз уақыттан кейін, олар күшейіп, өзенде көбейе алатын болса, онда бұл жоба толығымен жүзеге асады. Барлығы 800 мыңға жуық ұлу қажет болады», – деп түсіндірді Нұртөре.
Мәселен, елордалық оқушы Нұртөре Арынұрұлы өзендегі ластануды моллюскалардың көмегімен азайтуды ұсынды. Моллюскалар суды артық ластаушы заттардан тазартады. Өсімдіктер қалған пайдалы заттармен қоректенеді. Оқушы Нью-Йоркте өзенді тазартудың ерекше әдісін көріп, американдық тәжірибені қабылдауға шешім қабылдады. Әзірге жас зерттеушінің 73 моллюскасы бар. Оларды Қорғалжын көлдерінен алып келді. Фильтрацияда қанша қабық тұрғынын қолдану керектігін түсіну үшін қосымша зерттеулер қажет. Бірақ Жас биолог бұл әдіс жұмыс істейтініне сенімді.
Нұртөре Арынұрұлы, оқушы: – Есіл өзенін тазарту менің есебім бойынша 7 жылға жуық уақыт кетеді. Мұны істеу үшін Сіз моллюскаларды арнайы инкубаторларда өсіруіңіз керек, мен оларды оқушыларға көрнекі түрде қарау үшін мектептерге орналастыруды жоспарлап отырмын. Осылайша, 1 млн моллюсканы өсіріп, Есіл, Ақбұлақ және Сарыбұлақ өзенін тазартуға болады. Оқушының идеясы мамандарға қызығушылық танытты. Елордалық қоршаған ортаны қорғау және табиғатты пайдалану басқармасының ақпараты бойынша, оқушыға жобаға талдау және ғылыми зерттеу жүргізуге көмек көрсетіледі. Осы уақытта тоған жалғасады деп аталады гүлдену және жағымсыз иіс шығару. Мамандар күн сайын су қоймасын ескі әдіспен тазартады, сондай-ақ жағалау аумағында қамыс пен шөп шабады, бірақ бұл Есіл өзені мен оның салалары үшін жеткіліксіз
Оқушы өз идеясын әлеуметтік желілерге жариялаған, ал астаналықтар Нұртөреге белсенді түрде қолдау көрсеткен. Біраз уақыттан кейін оны әкімдікке шақырды.
«Мені әкімдікке қоршаған ортаны қорғау және табиғатты пайдалану басқармасының басшысы Әлия Қожабаева шақырды. Біз жобаны одан әрі дамыту, экологияға әсер ету, жастарды жобаға тарту және оны қолдау туралы әңгімелестік. Ресми келісімдер болған жоқ, біз жобаға мамандар мен бейінді инженерлерді қосылу туралы келістік», – деп бөлісті Нұртөре.
Әкімдік баспасөз қызметі департамент ұсынылған жобаға қызығушылық танытқанын айтты.
«Оны жүзеге асыру үшін осы саладағы құзыретті мамандарды тарта отырып, жобаны талдауға, ғылыми-техникалық зерттеулерге көмек көрсетіледі.
Сондай-ақ, оушының өтініші бойынша мектептер мен университеттерге Нұртөре жүргізген алгоритмдер мен тәжірибені қолдана отырып, ұлу өсіру жобасын зерттеуге жағдай жасау мүмкіндігін қарастыру ұсынылды. Бұл оқушылардың оқуға қызығушылығын тудырады», – деді баспасөз қызметіндегілер.
Мақала Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі, «Азаматтық бастамаларды қолдау орталығы» коммерциялық емес акционерлік қоғамының «Ұрпақтар сабақтастығын және Қазақстан халқының дәстүрлерін танымал етуді қамтамасыз ету жөніндегі шаралар кешенін іске асыру» мемлекеттік гранты аясында «Жамбыл облысы жастар ұйымдарының Қауымдастығы» заңды тұлғалар бірлестігінің қолдауымен «Жетістіктің тарихы» іс шара жоспарына сәйкес әзірленді.